लॅटिन अमेरिकेतील मेक्सिकोत महिलांवरील हिंसाचाराचे प्रमाण सर्वाधिक
महिलांना हिंसाचारमुक्त जीवन जगण्याचा अधिकार प्रदान करणारे आंतरराष्ट्रीय आणि देशांतर्गत कायदे आणि महिलांवरील हिंसाचाराची व्याख्या करण्यासाठी आणि कमी करण्यासाठी असंख्य मोहिमा असूनही, लॅटिन अमेरिकेत महिलांवरील हिंसाचाराचे प्रमाण जगात सर्वाधिक आहे. मेक्सिकन प्रकरण विशेष मनोरंजक आहे कारण “मॅचिस्मो” ची संस्कृती घरात पुरुष वर्चस्वाचे आणि भागीदार आणि जोडीदारांवरील हिंसाचाराच्या वापराचे मौन समर्थन करून महिलांवरील हिंसाचार आणि स्त्रीहत्या वाढवते .सरकारी आकडेवारीनुसार, मेक्सिकोमध्ये दररोज सुमारे १० महिला आणि मुलींना त्यांच्या जवळच्या जोडीदाराकडून किंवा कुटुंबातील इतर सदस्यांकडून मारले जाते. या गुन्ह्यांमुळे अनेक निदर्शने झाली आहेत आणि मेक्सिकोच्या राजकीय अजेंड्याच्या शीर्षस्थानी लिंग हिंसाचार आहे.सप्टेंबर २०२० मध्ये, मेक्सिकन स्त्रीवाद्यांनी मेक्सिकोमध्ये लिंग-आधारित हिंसाचार आणि स्त्रीहत्या (स्त्रीहत्या आणि स्त्रीहत्या हे शब्द) संपूर्ण मजकुरात परस्पर बदलले.या समस्येकडे आंतरराष्ट्रीय लक्ष वेधले. जेव्हा त्यांनी संघीय मानवाधिकार कार्यालयाचा कार्यभार स्वीकारला. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर स्त्रीहत्येचे सर्वाधिक प्रमाण असलेल्या देशांपैकी मेक्सिकोला ओळखले जाते, अनेकांच्या मते हा ट्रेंड वाढत आहे. या लॅटिन अमेरिकन देशात दररोज दहा महिला स्त्रीहत्येमुळे मरतात. शैक्षणिक क्षेत्रात, मेक्सिकोमध्ये लिंग-आधारित हिंसाचाराने आंतरविद्याशाखीय लक्ष वेधले आहे, ज्यामुळे सामाजिक विज्ञान तसेच शहरी नियोजन अभियंते, सार्वजनिक आरोग्य तज्ञ आणि धोरणकर्ते यांच्यातील संशोधकांना आकर्षित केले आहे. मेक्सिकोमध्ये स्त्रीहत्येच्या वाढीची उपस्थिती आणि तीव्रता राजकारणी, धोरणकर्ते आणि समाजासाठी चर्चेचा प्रश्न आहे. मेक्सिकोमध्ये सध्याचे अध्यक्ष आंद्रेस मॅन्युएल लोपेझ ओब्राडोर यांच्याशी संबंधित एक वादविवाद आहे ज्यांनी असा युक्तिवाद केला आहे की स्त्रीहत्या आणि हत्या दोन्ही नवउदारमतवादी काळात उद्भवले, ज्या दरम्यान कुटुंबाचे विघटन आणि मूल्यांचे नुकसान झाले, ज्यामुळे एकूण हिंसाचारात वाढ झाली.या समस्येचे महत्त्व आणि त्याभोवती असलेल्या वादामुळे, विद्वानांना मेक्सिकन स्त्रीहत्येत वाढ झाली आहे का हे ठरवण्यात देखील रस आहे.
मेक्सिकोमध्ये स्त्रीहत्येचे प्रमाण वाढल्याचा संशय घेण्याची अनेक कारणे आहेत. जगभरात, स्त्रीहत्येचे प्रमाण वाढत आहे, ही समस्या कोरोनाव्हायरस साथीच्या आजारामुळे आणखी वाढली आहे. लॅटिन अमेरिकेत स्त्रीहत्येचे प्रमाण विशेषतः तीव्रतेने वाढले आहे. २०२० मध्ये, लिंग समानता वेधशाळेच्या आकडेवारीनुसार मेक्सिकोमध्ये स्त्रीहत्येचे प्रमाण वाढले नाही, तरीही धक्कादायकपणे महिलांची संख्या जास्त होती, दर १००,००० मेक्सिकन महिलांपैकी ९४८ महिलांचा स्त्रीहत्येने मृत्यू झाला. लॅटिन अमेरिकेतील देशांपैकी, फक्त ब्राझीलमध्ये स्त्रीहत्येचे प्रमाण जास्त होते.शिवाय, मेक्सिकोच्या राष्ट्रीय सांख्यिकी आणि भौगोलिक माहिती प्रणाली ने अलीकडेच एक अहवाल प्रसिद्ध केला ज्यामध्ये मेक्सिकोमध्ये महिलांवरील हिंसाचारात वाढ दिसून आली आहे मेक्सिकोमधील महिला चळवळ देखील स्त्रीहत्येतील वाढत्या प्रवृत्तीबद्दल खूप बोलकी आहे आणि आंतरराष्ट्रीय समुदायाने मेक्सिकोमध्ये स्त्रीहत्येच्या पातळीबद्दल चिंता व्यक्त केली आहे .
२०१५ पर्यंत, मेक्सिकोमध्ये घरगुती हिंसाचाराच्या प्रकरणांमध्ये ९३% आरोपी पुरुष होते आणि बळी पडलेल्यांपैकी बहुतेक महिला होत्या. याव्यतिरिक्त, हत्या झालेल्या एकूण लोकांमध्ये महिलांची हत्या होण्याचे प्रमाण गेल्या दशकाहून अधिक काळ वाढत आहे. चार्ल्स-लीजा आणि इतरांच्या मते मेक्सिकन सरकारकडून मिळालेल्या आकडेवारीनुसार, २००७ ते २०१२ दरम्यान हत्या झालेल्या महिलांचे प्रमाण १.४ वरून ४.६ पर्यंत वाढले आहे. हा आकडा २०० टक्क्यांहून अधिक वाढीचा धक्कादायक दर दर्शवतो.
.राष्ट्रीय पातळीवर लैंगिक हिंसाचार व्यापक आहे. मेक्सिकोमध्ये, अर्ध्याहून अधिक महिला पुरुषांकडून, अनोळखी व्यक्तींकडून किंवा भागीदारांकडून, हिंसाचाराच्या बळी ठरल्या आहेत. मेक्सिकोच्या राष्ट्रीय सांख्यिकी आणि भूगोल संस्थेनुसार, मेक्सिकोच्या १५ वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या ४६.५ दशलक्ष महिलांपैकी ६६ टक्के महिलांनी त्यांच्या आयुष्यात भावनिक, शारीरिक, लैंगिक किंवा आर्थिक हिंसाचाराचा सामना केला आहे तर ४३ टक्के महिलांना पती किंवा भागीदारांकडून अत्याचाराचा सामना करावा लागला आहे आणि ५३ टक्के महिलांना अनोळखी व्यक्तींकडून होणाऱ्या हिंसाचाराचा सामना करावा लागला आहे.
२००७ मध्ये, मेक्सिकोने एक व्यापक लिंग कायदा मंजूर केला ज्यामध्ये स्त्रीहत्या हा गुन्हा म्हणून ओळखला गेला आणि स्थानिक आणि राष्ट्रीय पातळीवर त्याकडे लक्ष देण्यासाठी राष्ट्रीय आयोग आणि धोरणे तयार करण्याची मागणी करण्यात आली. ला ले जनरल डे अ‍ॅक्सेसो डे लास मुजेरेस अ उना विडा लिब्रे डे व्हायोलेन्सिया (हिंसामुक्त जीवनासाठी महिलांच्या प्रवेशासाठी सामान्य कायदा) या कायद्याने स्त्रीहत्या हा गुन्हा ठरवला आणि २० ते ६० वर्षांच्या तुरुंगवासाची शिक्षा अनिवार्य केली.
या कायद्यानुसार, प्रत्येक महिलेच्या हत्येची तपासणी स्त्रीहत्या म्हणून केली पाहिजे. जरी ती लैंगिक हिंसाचार आणि पीडितांच्या शरीरावर अपमानजनक जखमांनी दर्शविली जात असली तरी, स्त्रीहत्या म्हणजे लिंगामुळे प्रेरित महिलेचा हिंसक मृत्यू, मग ती कुटुंबात, घरगुती घरात किंवा इतर कोणत्याही परस्पर संबंधात, किंवा समुदायात किंवा एखाद्या अनोळखी व्यक्तीकडून घडते. कायदा पीडितांच्या नातेवाईकांना नुकसान भरपाई देण्याचा अधिकार देखील हमी देतो आणि आरोग्य सेवा, मानसिक आधार आणि आर्थिक भरपाई सारखे नुकसानभरपाईचे उपाय स्थापित करतो. कायद्याने सरकारी अधिकाऱ्यांना पीडितांकडे लिंगभेदी दृष्टिकोन ठेवण्यास सांगितले आणि विशिष्ट प्रदेशात स्त्रीहत्या हिंसाचाराचा सामना करण्यासाठी आणि त्याचे उच्चाटन करण्यासाठी सरकारी आपत्कालीन कृतींचा संच, जेंडर अलर्ट तयार केला. आणि एकटेपेकच्या सरकारने २०१६ मध्ये महिलांना मोफत कायदेशीर मदत उपलब्ध करून देण्यासाठी महिला न्याय केंद्राची स्थापना केली. तरीही या उपक्रमांची प्रगती असूनही, २०१७ मध्ये स्थानिक मांस दुकानात एका तरुणीच्या हत्येसारख्या घटना सूचित करतात की ते हिंसाचाराला तोंड देण्यात कमी पडतात.
डॉ. सुधीर अग्रवाल
सहा. संपादक
एव्हरी टाईम न्यूज लाईव्ह
