पाकिस्तान पुरस्कृत काश्मिरी दहशतवादाची मुळे : जाणून घ्या दहशतवादाचा इतिहास
पाकिस्तान पुरस्कृत काश्मिरी दहशतवादाची मुळे : जाणून घ्या दहशतवादाचा इतिहास
नवी दिल्ली /विशेष प्रतिनिधी
काश्मीरमध्ये दहशतवादाचे पुनरागमन ही गंभीर चिंतेची बाब आहे. अलिकडच्या काळात, दहशतवादी संघटना खोऱ्यात त्यांच्या कारवाया वाढवत आहेत, ज्यामुळे सुरक्षा आणि शांततेला धोका निर्माण झाला आहे.
आतापर्यंत किती लोकांचा मृत्यू झाला आहे?
भारत सरकारच्या आकडेवारीनुसार, १९९० पासून आतापर्यंत जम्मू आणि काश्मीरमध्ये पाक पुरस्कृत दहशतवादामुळे सुमारे ४२,००० लोक मृत्युमुखी पडले आहेत. ज्यांनी आपले प्राण गमावले त्यात नागरिक, सुरक्षा कर्मचारी आणि दहशतवादी यांचा समावेश आहे. तथापि, प्रत्यक्ष संख्या यापेक्षा खूपच जास्त आहे. दहशतवाद हा कोणत्याही समाजासाठी एक गंभीर धोका आहे आणि तो नष्ट करण्यासाठी सर्वांनी एकत्र काम केले पाहिजे.
जम्मू आणि काश्मीर पुन्हा एकदा बातम्यांमध्ये आहे, पण ही बातमी खोऱ्यातील पर्यटकांच्या वाढत्या संख्येबद्दल आणि सामान्य लोकांच्या जीवनात येणाऱ्या सकारात्मक बदलांबद्दल नाही. गेल्या काही महिन्यांपासून जम्मू आणि काश्मीरमध्ये दहशतवादी हल्ल्यांची लाट सुरू आहे. काही ठिकाणी यात्रेकरूंवर हल्ले होत आहेत तर काही ठिकाणी दहशतवादी लष्कराच्या जवानांवर हल्ला करत आहेत.या हल्ल्यांमध्ये एक नवीन ट्रेंड दिसून येत आहे. तुलनेने शांत मानल्या जाणाऱ्या जम्मू प्रदेशाला दहशतवादी लक्ष्य करत आहेत. खोऱ्यात दहशतवादी घटना कमी होत आहेत.
पूर्वी, काश्मीर खोरे हे पाकिस्तान पुरस्कृत दहशतवादाचे गड होते, परंतु लष्कराच्या आक्रमक कारवाया आणि दहशतवाद्यांच्या पर्यावरणीय प्रणालीवर सतत होणाऱ्या हल्ल्यांमुळे, खोऱ्यातील त्यांचे नेटवर्क खूपच कमकुवत झाले आहे. आता प्रश्न असा आहे की, सुंदर राजकारण दहशतीचा बालेकिल्ला कसा बनला? १९४८ पासून आतापर्यंतची काश्मीरची कहाणी येथे आहे…
पाकिस्तानला सुरुवातीपासूनच काश्मीर ताब्यात घ्यायचे होते. यासाठी त्यांनी १९४८ आणि १९६५ मध्ये काश्मीरवर हल्लाही केला. युद्धातील अपयशानंतर पाकिस्तानने काश्मीरमध्ये दहशतवादाला प्रोत्साहन देण्यास सुरुवात केली. १९९० मध्ये सुरू झालेला पाकिस्तान पुरस्कृत दहशतवाद आजही सुरू आहे.
स्वातंत्र्यापूर्वी जम्मू आणि काश्मीर
स्वातंत्र्यापूर्वी काश्मीर हे एक वेगळे संस्थान होते. सुमारे २.१ लाख चौरस किलोमीटरमध्ये पसरलेल्या या रियासतावर डोगरा राजपूत घराण्याचे राजा हरि सिंह यांचे राज्य होते. संपूर्ण राज्याचे एकत्रीकरण करण्यासाठी डोगरा राजांनी प्रथम लडाख जिंकला. त्यानंतर १८४० मध्ये काश्मीर ब्रिटिशांकडून हिसकावून घेण्यात आले. त्यावेळी या राज्याच्या सीमा अफगाणिस्तान आणि चीनला स्पर्श करत होत्या. अशा परिस्थितीत काश्मीर हे सामरिकदृष्ट्या खूप महत्त्वाचे होते.
महाराजा हरि सिंह स्वतंत्र राहू इच्छित होते आणि विलीनीकरण टाळत राहिले. त्याच्या सामरिक महत्त्वामुळे आणि मुस्लिम बहुसंख्येमुळे, पाकिस्तानला काश्मीरमध्ये विलीन करायचे होते. ऑगस्ट १९४७ च्या दुसऱ्या आठवड्यापर्यंत दोन्ही देशांकडून काश्मीरचे विलीनीकरण करण्याचे प्रयत्न सुरू राहिले. तथापि, त्याचे कोणतेही परिणाम दिसून आले नाहीत.
काश्मीरच्या विलीनीकरणाबाबतचा करार
पाकिस्तान समर्थित आदिवासी हल्ल्यानंतर, हरि सिंह भारतात विलीन होण्यास तयार झाले. जेव्हा आदिवासी सैन्य श्रीनगरकडे सरकले तेव्हा हिंदूंच्या हत्या आणि लुटमारीच्या बातम्या येऊ लागल्या. २६ ऑक्टोबर १९४८ रोजी हरि सिंह यांनी भारतात विलीन होण्याच्या करारावर स्वाक्षरी केली. दुसऱ्या दिवशी, भारतीय सैन्य आदिवासींवर मात करण्यासाठी श्रीनगर विमानतळावर उतरले, परंतु संयुक्त राष्ट्रांच्या हस्तक्षेपाने युद्धबंदी घोषित करण्यात आली आणि काश्मीरचा एक भाग पाकिस्तानच्या ताब्यात गेला. हे सध्याचे गुलाम जम्मू आणि काश्मीर (पीओके) आहे.
नॅशनल कॉन्फरन्सचे संस्थापक शेख अब्दुल्ला हे पंडित जवाहरलाल नेहरूंचे मित्र होते. स्वातंत्र्यानंतर नेहरूंनी त्यांना काश्मीरचे प्रमुख बनवले. शेख यांनी नेहरूंना काश्मीरला विशेष दर्जा देण्यास राजी केले. त्यांचा प्रस्ताव गोपालस्वामी अय्यंगार यांनी १९४९ मध्ये संविधान सभेत कलम ३०६-अ म्हणून मांडला. नंतर हे कलम ३७० बनले.
१९८७ च्या विधानसभा निवडणुकीत हेराफेरीचे आरोप झाले आणि निवडणुकीत पराभूत झालेल्या नेत्यांनी शस्त्रे हाती घेतली. १९८९ मध्ये दहशतवाद्यांनी गृहमंत्री मुफ्ती मोहम्मद सईद यांच्या मुलीचे अपहरण केले. मुलीला सोडण्यासाठी १३ दहशतवाद्यांना सोडण्यात आले.
पाकिस्तानला समजले की ते थेट लढाईत भारताला हरवू शकत नाहीत. त्याने व्यापलेल्या जम्मू आणि काश्मीरमध्ये दहशतवादी छावण्या सुरू केल्या. दहशतवादी तयार केले आणि काश्मिरी तरुणांना सशस्त्र बंडासाठी चिथावणी देण्यास सुरुवात केली.
२०१९ मध्ये कलम ३७० रद्द करण्यात आले.
५ ऑगस्ट २०१९ रोजी जम्मू आणि काश्मीरमधून कलम ३७० रद्द करण्यात आले. खोऱ्यातील फुटीरतावादी आणि कट्टरपंथीयांवर कठोर कारवाई करण्यात आली. पाकिस्तानकडून मिळणारा निधी थांबवण्यात आला. त्याचा परिणाम जमिनीवरही दिसून आला आणि खोऱ्यातील परिस्थिती सामान्य होऊ लागली. जम्मू आणि काश्मीरमध्ये गुंतवणूक वाढली आणि पर्यटकांची संख्याही वाढली.
काश्मिरी पंडितांचे पलायन
१९९० च्या सुमारास पाकिस्तानातून प्रशिक्षण घेऊन दहशतवादी परत येऊ लागले. दहशतवाद्यांनी बिगर मुस्लिमांना मारण्यास सुरुवात केली. लाखो काश्मिरी पंडित बेघर झाले. परिस्थिती इतकी बिकट झाली की १९९०-१९९६ पर्यंत राज्यपाल राजवट लागू करण्यात आली. १९९६ मध्ये निवडणुका झाल्या.
प्रा. डॉ. सुधीर अग्रवाल
———-
