Breaking
ब्रेकिंग

रमज़ान और उपवास :  स्वास्थ्य के लिए लाभकारी

0 1 7 3 1 8

रमज़ान और उपवास :  स्वास्थ्य के लिए लाभकारी

 

डॉ. जयंत कुमार वी. रामटेके

एसोसिएट प्रोफेसर, सेठ केसरीमल पोरवाल कॉलेज, कामठी

रमज़ान इस्लाम धर्म का पवित्र महीना है, जिसमें उपवास (रोज़ा) रखा जाता है। यह केवल धार्मिक कर्तव्य ही नहीं बल्कि स्वास्थ्य की दृष्टि से भी लाभकारी माना जाता है। आधुनिक चिकित्सा और परंपरागत उपवास विधियाँ, दोनों ही शरीर और मन के लिए लाभप्रद हैं।

उपवास के लाभ

पाचन तंत्र को आराम – उपवास से पाचन तंत्र को आराम मिलता है, जिससे शरीर विषाक्त पदार्थों को बाहर निकालने में सक्षम होता है।

वजन नियंत्रण – सही तरीके से उपवास करने से मेटाबोलिज्म नियंत्रित होता है और वजन घटाने में मदद मिलती है।

मानसिक शांति – उपवास के दौरान ध्यान और प्रार्थना करने से मानसिक शांति मिलती है।

रक्त शर्करा नियंत्रण – अध्ययनों के अनुसार, नियंत्रित उपवास से ब्लड शुगर लेवल संतुलित रहता है।

विभिन्न प्रकार के उपवास तकनीकें

अलग-अलग परंपराओं में उपवास की विभिन्न विधियाँ प्रचलित हैं:

रमज़ान उपवास – सूर्योदय से सूर्यास्त तक बिना भोजन और पानी के उपवास रखा जाता है।

आंतरायिक उपवास (Intermittent Fasting) – इसमें 16 घंटे उपवास और 8 घंटे भोजन की अनुमति होती है।

जल उपवास (Water Fasting) – इसमें केवल पानी पीने की अनुमति होती है, जिससे शरीर डिटॉक्स करता है।

आयुर्वेदिक उपवास – भारत में प्रचलित इस विधि में फल, जूस और हल्का आहार लिया जाता है।

ड्राई फास्टिंग – इसमें पानी भी नहीं लिया जाता, जिससे कोशिकाओं की मरम्मत प्रक्रिया तेज होती है।

वैज्ञानिक अध्ययन और संदर्भ

हार्वर्ड मेडिकल स्कूल के अनुसार, आंतरायिक उपवास हृदय रोग और मधुमेह के खतरे को कम कर सकता है।

नेशनल इंस्टीट्यूट ऑफ हेल्थ (NIH) की एक रिपोर्ट के अनुसार, उपवास ऑटोफैगी (कोशिकाओं की मरम्मत) को बढ़ावा देता है।

यूनिवर्सिटी ऑफ कैलिफोर्निया के शोधकर्ताओं ने पाया कि उपवास करने से मस्तिष्क की कार्यक्षमता बढ़ती है और उम्र बढ़ने की प्रक्रिया धीमी होती है।

सावधानियाँ और महत्वपूर्ण सुझाव

उपवास से पहले और बाद में पर्याप्त मात्रा में पानी पिएं।

पोषण से भरपूर भोजन करें, ताकि ऊर्जा बनी रहे।

किसी भी स्वास्थ्य समस्या से पीड़ित व्यक्ति को डॉक्टर की सलाह लेनी चाहिए।

निष्कर्ष

रमज़ान के दौरान उपवास न केवल आध्यात्मिक महत्व रखता है, बल्कि वैज्ञानिक दृष्टि से भी यह शरीर और मस्तिष्क के लिए फायदेमंद है। सही उपवास तकनीक अपनाकर हम अपने स्वास्थ्य को बेहतर बना सकते हैं।

यह लेख स्वास्थ्य और उपवास पर विभिन्न शोध अध्ययनों पर आधारित है। कृपया किसी भी नए आहार या उपवास तकनीक को अपनाने से  चिकित्सकीय सलाह लें।

बातमी बद्दल आपला अभिप्राय नोंदवा

EVERY TIME NEWS Live

Santosh Singh Lanjewar/ Chief Editor/ B.A; B. J. (Bachlor of Journalism) MSW (Master of Social work), E T News Channel & " Every Time News Live " News Website Portal/ Facebook Page : ET News Network/ Email : shan.lanjewar@gmail.com/ Cell : +91 738 738 00 22/Experience in Print Media Past 40 years Served : नागपूर पत्रिका # लोकसत्ता # सामना # नवराष्ट्र # निर्मल महाराष्ट्र # लोकमत # लोकमत समाचार # तरुण भारत # देशोन्नती # महासागर # लोकशाही वार्ता & Continue Every Time News Network/ Office : Vidarbha Sahitya Sangh Commercial Complex Jhanshi Rani Square, Sitabuldi, Nagpur

बातमी शेअर करण्यासाठी येथे क्लिक करा
0 1 7 3 1 8

EVERY TIME NEWS Live

Santosh Singh Lanjewar/ Chief Editor/ B.A; B. J. (Bachlor of Journalism) MSW (Master of Social work), E T News Channel & " Every Time News Live " News Website Portal/ Facebook Page : ET News Network/ Email : shan.lanjewar@gmail.com/ Cell : +91 738 738 00 22/Experience in Print Media Past 40 years Served : नागपूर पत्रिका # लोकसत्ता # सामना # नवराष्ट्र # निर्मल महाराष्ट्र # लोकमत # लोकमत समाचार # तरुण भारत # देशोन्नती # महासागर # लोकशाही वार्ता & Continue Every Time News Network/ Office : Vidarbha Sahitya Sangh Commercial Complex Jhanshi Rani Square, Sitabuldi, Nagpur

Related Articles

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button
Translate »
बातमी कॉपी करणे हा कायद्याने गुन्हा आहे
बातमी देण्यासाठी येथे क्लिक करा
10:13