आशिया खंडात भारताचा वाढला दबदबा !
आशिया खंडात वाढला भारताचा दबदबा !
प्रा डॉ सुधीर अग्रवाल वर्धा
जगभरात भारताचा दर्जा सातत्याने वाढत आहे. आता जो अहवाल आला आहे तो म्हणजे भारत आशिया पॅसिफिक क्षेत्रातील तिसऱ्या क्रमांकाचा शक्तिशाली देश बनला आहे. या यादीत भारताने जपानसारख्या देशांना मागे टाकले आहे. भारताच्या पुढे फक्त दोनच देश उरले असून त्यात अमेरिका आणि चीन यांचा समावेश आहे.
लोवी इन्स्टिट्यूटने २०२४ एशिया पॉवर इंडेक्स जारी केला आहे ज्यामध्ये युनायटेड स्टेट्स ८१.७. गुणांसह प्रथम स्थानावर आहे. चीन ७२.७ गुणांसह दुसऱ्या क्रमांकावर आहे, भारत ३९.१ गुणांसह तिसऱ्या स्थानावर आहे आणि आता ३८.९ गुणांसह जपान चौथ्या स्थानावर आहे. ऑस्ट्रेलिया ३१.९ गुणांसह पाचव्या तर रशिया ३१.१ गुणांसह सहाव्या स्थानावर आहे. आशिया पॉवर इंडेक्समध्ये भारताच्या गुणांमध्ये २.८ अंकांची वाढ झाली आहे. दुसरीकडे, भारताचा सर्वात जवळचा आणि शेजारी देश या निर्देशांकात भारताच्या जवळपास कुठेही नाही. त्याला या निर्देशांकात १४.६ गुण मिळाले आहेत. सध्या पाकिस्तान १६ व्या स्थानावर आहे.आशिया पॉवर इंडेक्स अहवालात असे म्हटले आहे की चीनने लष्करी फायदा नक्कीच मिळवला आहे परंतु त्याचा एकूण प्रभाव स्थिर आहे. चीनचे सामर्थ्य वाढत नाही आणि कमीही होत नसल्याचे आढळून आले आहे. त्याचवेळी अमेरिकेने आशियातील लष्करी ताकद वाढवली आहे. मात्र, लष्करी सामर्थ्याच्या बाबतीत चीनच्या मागे पडणे ही अमेरिकेसाठी चिंतेची बाब आहे.
जीडीपीच्या बाबतीत भारत जगातील ५ वी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था आहे. जे काही वर्षांत तिसऱ्या क्रमांकावर पोहोचण्याची शक्यता आहे.
२०२४ आशिया पॉवर इंडेक्स भारताला आशियातील एक प्रमुख शक्ती म्हणून दाखवत आहे. देशाचा पुरेसा संसाधन आधार भविष्यातील वाढीसाठी अपार क्षमता प्रदान करतो. भारताचा दृष्टीकोन अत्यंत आशावादी आहे. सतत वेगवान आर्थिक वाढ आणि वाढत्या कर्मचा-यांमुळे भारताचा प्रभाव येत्या काही वर्षांत आणखी वाढेल.
सरकारच्या माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने निवेदनात म्हटले आहे की, ‘एका मोठ्या बदलात, भारताने जपानला मागे टाकून आशिया पॉवर इंडेक्समध्ये तिसऱ्या सर्वात शक्तिशाली देशाचा दर्जा प्राप्त केला आहे. यावरून जगभरात भारताची वाढती विश्वासार्हता दिसून येते. आशिया पॉवर इंडेक्स २०१८ मध्ये लोवी इन्स्टिट्यूटने लॉन्च केला होता. यामध्ये आशिया पॅसिफिक क्षेत्रातील शक्तिशाली देशांची यादी वार्षिक आधारावर तयार केली जाते. यामध्ये आशिया पॅसिफिकमधील २७ देशांच्या परिस्थितीचे मूल्यांकन करण्यात आले आहे.
या कारणांमुळे भारताची प्रतिष्ठा जगात वाढत आहे
मंत्रालयाने सांगितले की, आशिया पॉवर इंडेक्सने हे उघड केले आहे की प्रादेशिक शक्तींच्या यादीत भारताचे स्थान सतत सुधारत आहे आणि भारताचा प्रभावही वाढत आहे. भारताच्या उदयाचा सर्वात महत्त्वाचा घटक म्हणजे त्याचा आर्थिक विकास. मंत्रालयाने म्हटले आहे की, कोरोना महामारीनंतर भारताने प्रचंड आर्थिक सुधारणा केली आहे, ज्यामुळे भारताच्या आर्थिक क्षमतांमध्ये ४.२ अंकांची वाढ झाली आहे. देशाच्या आर्थिक विकासात तिची मोठी लोकसंख्या महत्त्वाची भूमिका बजावते आणि मजबूत आर्थिक विकास दरामुळे भारत जगातील तिसरी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था बनत आहे.
तरुण लोकसंख्या ही भारताची ताकद आहे
भारताला त्याचे प्रादेशिक प्रतिस्पर्धी चीन आणि जपानच्या तुलनेत लोकसंख्याशास्त्रीय फायदा आहे. चीन आणि जपान त्यांच्या वृद्ध लोकसंख्येशी झगडत असताना, भारतात तरुणांची मोठी लोकसंख्या आहे जी येत्या काही दशकांमध्ये त्यांच्या आर्थिक वाढीला चालना देईल. क्वाड आणि विविध जागतिक संघटनांमध्ये भारताच्या उपस्थितीमुळे मुत्सद्देगिरीच्या जगात भारताचा प्रभाव वाढला आहे. आशिया पॉवर इंडेक्समध्ये, कोणत्याही देशाची आर्थिक क्षमता, लष्करी क्षमता, भविष्यातील संसाधने, आर्थिक भागीदारी, संरक्षण नेटवर्क, राजनैतिक प्रभाव आणि सांस्कृतिक प्रभावाच्या आधारे त्याच्या ताकदीचे मूल्यांकन केले जाते.
अहवालानुसार, क्वाड सारख्या गटांमध्ये भारताचा सक्रिय सहभाग आणि प्रादेशिक संवादांमध्ये त्याचे नेतृत्व यामुळे औपचारिक लष्करी युतीची गरज न पडता प्रादेशिक सुरक्षेमध्ये आपली स्थिती मजबूत झाली आहे. याव्यतिरिक्त, फिलीपिन्सबरोबरचे ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र करार यासारखे संरक्षण करार भारताच्या वाढत्या भू-राजकीय महत्त्वाकांक्षेकडे निर्देश करतात.
९५६१५९४३०६
