‘ऑपरेशन सिंदूर’ द्वारे चोख प्रत्युत्तर
‘ऑपरेशन सिंदूर’ द्वारे चोख प्रत्युत्तर
जम्मू आणि काश्मीरमधील पहलगाम येथे झालेल्या दहशतवादी हल्ल्यात निष्पाप नागरिकांचा मृत्यू झाल्यानंतर, भारताने १४ दिवसांच्या आत योग्य उत्तर दिले. ६-७ मे २०२५ च्या रात्री भारतीय हवाई दलाने ‘ऑपरेशन सिंदूर’ अंतर्गत पाकिस्तान आणि पीओकेमधील ९ दहशतवादी तळांवर हवाई हल्ले केले.
‘ऑपरेशन सिंदूर’ अंतर्गत, भारतीय सैन्याने पाकिस्तानात लपलेल्या ९ दहशतवादी अड्ड्यांवर क्षेपणास्त्रांनी हल्ला केला. या हल्ल्यात अनेक दहशतवादी मारले गेल्याचे वृत्त आहे. हा हल्ला लष्कर-ए-तैयबा आणि जैश-ए-मोहम्मदच्या लपण्याच्या ठिकाणांवर करण्यात आला आहे. याशिवाय, भारतीय लष्कराने भारतीय सीमेत घुसण्याचा प्रयत्न करणारे एक पाकिस्तानी लढाऊ विमान पाडले आहे. पहलगाममधील दहशतवादी हल्ल्यात २६ जणांचा मृत्यू झाला होता. अशा परिस्थितीत, ऑपरेशन सिंदूरची योजना भारताच्या लष्कराची व सरकारने आखलेल्या रणनीतीचा एक भाग होता.सुरुवातीच्या माहितीनुसार, भारतीय हवाई दलाने पाकिस्तान आणि पीओकेमधील दहशतवाद्यांच्या अड्ड्यांवर अतिशय अचूक आणि काळजीपूर्वक हल्ला केला. दहशतवाद्यांच्या कारवायांना योग्य उत्तर देता यावे म्हणून ‘ऑपरेशन सिंदूर’ हे अतिशय धोरणात्मक पद्धतीने नियोजित करण्यात आले होते.
पहलगाममधील दहशतवादी हल्ल्यानंतर लगेचच ऑपरेशन सिंदूरचे नियोजन सुरू करण्यात आले होते, ज्यामध्ये पंतप्रधान मोदींच्या अध्यक्षतेखाली एक बैठक बोलावण्यात आली होती. राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोभाल यांच्याकडे या संपूर्ण मोहिमेचे नेतृत्व होते. ते सतत हवाई दल, नौदल आणि लष्कराच्या संपर्कात होते. पहलगाम हल्ल्यानंतर, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी गुप्तचर संस्था आणि एनटीआरओसह पाकिस्तानमधील उच्च दर्जाच्या दहशतवादी तळांची ओळख पटवण्याची जबाबदारी अजित डोभाल यांना दिली होती. तसेच, ते कुठे आहे हे लक्षात ठेवण्याची गरज नाही. तो पाकिस्तानात कुठेही असला तरी त्याची निवड झाली पाहिजे. पाकिस्तानमधील अशा दहशतवादी छावण्या निवडण्याची जबाबदारी अजित डोभाल यांच्यावर सोपवण्यात आली होती.
अंतिम देखरेखीनंतर, अशी एकूण ९ ठिकाणे निश्चित करण्यात आली. एनएसए अजित डोभाल यांनी ऑपरेशन सिंदूरसाठी एक छोटी टीम तयार केली होती, ज्यामध्ये तिन्ही सैन्यातील निवडक अधिकाऱ्यांचा समावेश होता आणि त्यांच्या समन्वयाने ऑपरेशन सुरू करण्यात आले. यानंतर, ९ उच्च मूल्याच्या स्थानांचे निरीक्षण करण्यात आले आणि वर्णन केलेली पद्धत योग्य आहे की नाही आणि ते उच्च मूल्याचे लक्ष्य आहेत की नाही हे पाहण्यासाठी त्यांचे निरीक्षण करण्यात आले. पाकिस्तानमध्ये अशा ठिकाणी कारवाई करण्याची योजना होती जिथे दहशतवादाला फटका बसेल. यानंतर, जेव्हा अजित डोवाल यांनी पंतप्रधान मोदींसमोर या नियोजनाचा आराखडा सादर केला, तेव्हा पंतप्रधान मोदींनी या योजनेला मान्यता दिली. या काळात पंतप्रधान मोदी आणि अजित डोभाल यांच्यात अनेक चर्चा झाल्या. हल्ल्यादरम्यानही हे दोघेही ऑपरेशनवर लक्ष ठेवून आहेत.
लष्कर आणि जैशचे मुख्यालय उद्ध्वस्त
सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, तिन्ही सैन्यांची संयुक्त मोहीम, ऑपरेशन सिंदूर, पूर्णपणे यशस्वी झाली. लष्कर आणि जैशचे मुख्यालय उद्ध्वस्त झाले आहे. दरम्यान, पाकव्याप्त काश्मीर (पीओके) च्या मुझफ्फराबाद येथे स्थित नवीन दहशतवादी नियंत्रण कक्ष ‘८८’ पूर्णपणे उद्ध्वस्त करण्यात आला आहे. हा तोच तळ होता जिथून पाकिस्तानी सैन्य आणि आयएसआय भारताविरुद्ध घुसखोरीची रणनीती बनवत असत.
‘८८’ नियंत्रण कक्ष हे जैश-ए-मोहम्मदचे नवीन ऑपरेशनल सेंटर होते. ती फक्त एक इमारत नव्हती तर एक कमांड अँड कंट्रोल हब होती जिथून दहशतवादी हालचाली, प्रक्षेपण वेळा आणि इंटेल नेटवर्कवर लक्ष ठेवले जात असे. हे दहशतवादी पाकिस्तानी लष्कराच्या मदतीने घुसखोरी करण्यासाठी पाकिस्तानातील मुझफ्फराबाद येथील सवाई नाला ट्रान्झिट कॅम्पमध्ये जात असत. मुझफ्फराबादमधील दहशतवाद्यांना नेहमीच सवाई नाला येथील संक्रमण शिबिरापासून ९८ किमी अंतरावर असलेल्या दुधनियाल लाँच पॅडवरून घुसखोरीसाठी आणले जात असे.
मुझफ्फराबाद हे ऐतिहासिकदृष्ट्या लष्कर-ए-तैयबा (एलईटी) चे एक प्रमुख केंद्र राहिले आहे. नियंत्रण रेषेजवळ (LoC) असल्याने आणि पाकव्याप्त काश्मीरमध्ये धोरणात्मकदृष्ट्या महत्त्वाचे असल्याने या भागात लष्कर-ए-तोयबाचे प्रशिक्षण शिबिरे आणि ऑपरेशनल सेंटर्स आहेत. १९८० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात हाफिज सईदने लष्कर-ए-तैयबाची स्थापना केली होती.
१९९० पासून मुरीदके (लाहोरपासून ३० किमी अंतरावर) लष्कर-ए-तैयबाचे मुख्यालय आहे. ते हाफिज सईदच्या नेतृत्वाखाली काम करते आणि मुंबईतील २६/११ च्या दहशतवादी हल्ल्यांसाठी जबाबदार आहे. जैश-ए-मोहम्मद (जेईएम) ची सक्रिय दहशतवादी संघटना बहावलपूरमध्ये आहे. पहलगाममधील दहशतवादी हल्ल्याच्या फक्त तीन दिवस आधी, बहावलपूरमधील जैश मुख्यालयात हमास कमांडर खालिद कयुमी आणि रौफ असगर यांच्यात एक महत्त्वाची बैठक झाली. बहावलपूरमध्ये अनेक ठिकाणी हवाई हल्ले करण्यात आल्याचे सूत्रांचे म्हणणे आहे.
ऑपरेशन सिंदूरने पाकिस्तानी सैन्याला लक्ष्य केले नाही
हा हल्ला भारतीय सैन्याने ७ मे २०२५ रोजी पहाटे १:३० वाजता केला. या हल्ल्यात भारतीय हवाई दलाने अचूक क्षेपणास्त्रांचा वापर केला. अहवालानुसार, ऑपरेशन सिंदूर अंतर्गत २४ क्षेपणास्त्रे डागण्यात आल्याचे सांगितले जात आहे. ज्यामध्ये लष्कर-ए-तैयबाच्या टॉप कमांडरलाही लक्ष्य करण्यात आले. या ऑपरेशन सिंदूरचा उद्देश पाकिस्तानी सैन्याला लक्ष्य करणे नव्हता. भारत सरकारने स्पष्ट केले आहे की हे केवळ दहशतवादविरोधी आहे आणि युद्धाला प्रोत्साहन देत नाही.
ऑपरेशन सिंदूरवर पाकिस्तानची प्रतिक्रिया
भारत आणि पाकिस्तानमधील तणावाच्या काळात झालेल्या ऑपरेशन सिंदूरचा पाकिस्तानने निषेध केला आहे. यानंतर लाहोर आणि सियालकोट विमानतळ बंद करण्यात आले आहेत. एवढेच नाही तर लाहोरमध्ये आणीबाणीही जाहीर करण्यात आली आहे. तथापि, पाकिस्तानी लष्करी प्रवक्त्याचे म्हणणे आहे की प्रत्युत्तराच्या कारवाईची तयारी सुरू आहे.
सर्वच स्तरावरून प्रतिक्रिया
भारतीय लष्कराच्या या कारवाईनंतर देशभरातून व जागतिक स्तरावरून समाधन व्यक्त केले जात आहे. दरम्यान भारताने दिलेल्या या प्रत्युत्तराचे सर्वसामान्यांसह राजकीय वर्तुळातील नेत्यांनी भारतीय लष्कराचे कौतुक केले आहे.
या हवाई हल्ल्यानंतर देशाचे संरक्षण मंत्री यांनी सर्वप्रथम एक्सवर एका ओळीची पोस्ट केली. त्यामध्ये त्यांनी “भारत माता की जय”, असे म्हटले आहे. याचबरोबर काँग्रेस नेते आणि लोकसभेचे विरोधी पक्षनेते राहुल गांधी यांनीही, “आपल्या सशस्त्र दलांचा अभिमान आहे. जय हिंद!”, अशी पोस्ट केली आहे.
दुसरीकडे जम्मू आणि काश्मीरमध्येही भारतीय लष्कराने ‘ऑपरेशन सिंदूर’ पार पाडल्यानंतर स्थानिकांनी ‘भारतीय सेना झिंदाबाद’ आणि ‘भारत माता की जय’ च्या घोषणा दिल्या आहेत. तर राजस्थानमध्ये नागरिकांनी फटाके फोडत लष्कराने पाकिस्तानस्थित दहशतवाद्यांवर केलेल्या कारवाईचे स्वागत केले आहे. सोशल मीडियावर याचे व्हिडिओ व्हायरल होत आहेत.
भारतानं ऑपरेशन सिंदूर मोहिमेंतर्गत पाकिस्तानमधील दहशतवादी तळांवर एअर स्ट्रईक केल्यानंतर डोनाल्ड ट्रम्प यांनी प्रतिक्रिया दिली आहे.पहलगाम हल्ल्याचा संदर्भ देताना ही लाजिरवाणी बाब असल्याचं नमूद करत डोनाल्ड ट्रम्प यांनी असं काहीतरी होईल, असा अंदाज सगळ्यांनाच होता, असं म्हटलं आहे. “ही एक लाजिरवाणी बाब आहे. आम्हाला आत्ताच या एअर स्ट्राईकसंदर्भात माहिती मिळाली आहे. गेल्या काही दिवसांमध्ये घडलेल्या घडामोडींच्या पार्श्वभूमीवर काहीतरी घडणार हे लोकांना माहिती होतं. भारत व पाकिस्तान यांच्यात बऱ्याच काळापासून हा संघर्ष चालू आहे. तुम्हाला कल्पना असेल की हे अनेक वर्षं नव्हे तर शतकांपासून चालू आहे. आता मी आशा करतो की हे सगळं लवकर संपावं”, अशी प्रतिक्रिया डोनाल्ड ट्रम्प यांनी दिली आहे.
दरम्यान, अमेरिकेप्रमाणेच भारत सरकारनं इतर देशांमधील उच्चपदस्थांनाही ऑपरेशन सिंदूरअंतर्गत केलेल्या एअर स्ट्राईकबाबत माहिती दिल्याचं इंडियन एक्स्प्रेसनं दिलेल्या वृत्तात नमूद केलं आहे. त्यात अमेरिकेसह यूके, सौदी अरेबिया, संयुक्त अरब अमिरात व रशिया यांचा समावेश आहे.
प्रा. डॉ. सुधीर अग्रवाल
